RSS

De man die de Himalaya’s een gezicht gaf

Eind april overleed de Nepalese acteur Thinle Lhondup. Hij was hét gezicht van Eric Valli’s film Himalaya, genomineerd voor een Oscar en in het bijzonder populair in Nederland, Italië, Japan en Australië. De film bood een kijkje in het dagelijkse leven van het ‘mysterieuze’ Dolpo, op de grens van Nepal en Tibet. (Lucia de Vries)

2b

Lhondup overleed op de manier waarop hij in de film was te zien: in het zadel. Tijdens een rit op zijn paard over een van de smalle bergpaden in zijn district Dolpo, werd hij door een muildierkaravaan van het pad geduwd. Hij en zijn paard overleden ter plekke. Het incident doet denken aan beelden uit de beeld, waarin yakken beladen met zout van een stijl bergpad omlaag storten.

“Hij stierf als een man van de bergen. Hij overleed als dezelfde eigenwijze en angstloze man wie hij altijd was – op 72-jarige leeftijd in het zadel, rijdend over levensgevaarlijke paden terwijl hij aan kanker leed. Hij leefde een opmerkelijk leven en had een unieke uitstraling, een man enig in zijn soort”, zegt Kenneth Bauer, antropoloog en leraar aan het Amerikaanse Dartmouth College in New Hampshire.

Bauer ontmoette Lhondup twintig jaar geleden en raakte met hem bevriend. De auteur van ‘High Frontiers: Dolpo and the Changing World of Himalayan Pastoralists’, onderzocht ondermeer het effect van de film op het leven in Dolpo, een gemeenschap aan de grens met Tibet, welke traditioneel leefde van de zouthandel. Het ruwe Himalaya zout werd met karavanen van paarden en yakken naar het laagland gebracht, waarna de karavaan beladen met granen en andere levensmiddelen naar huis terugkeerde.

Kale, witte wereld

Aan het eind van de 20ste eeuw voelen we ons meer dan ooit aangetrokken tot de Aziatische schemerwereld tussen maan en aarde: de Himalaya’s. Everest en Annapurna zijn inmiddels bekende toeristische bestemmingen, de geheimen van het Tibetaans Boeddhisme kunnen worden opgelost via Internet, maar onze fascinatie met de kale, witte wereld boven de 4,000 meter is niet verminderd. Op zoek naar een antwoord op de spirituele leegte die het Westen van vandaag typeert, wenden we ons tot een wereld waar het leven nog rauw en direct is, en waar niemand zich afvraagt wat zij of hij later moet worden.

himalaya-film

Himalaya was een van de eerste speelfilms die een entree bood in het alledaagse bestaan van een Himalaya gemeenschap. De film is gemaakt door een buitenstaander, de Franse avonturier-fotograaf Eric Valli, in nauwe samenwerking met Lhondup. De acteur was dorpshoofd toen Valli hem in de jaren 80 ontmoette. Thinlen, het filmkarakter, de gepassioneerde dorpsleider, droeg de film, en was favoriet bij de kijkers vanwege zijn eigenwijsheid en ongezouten uitspraken maar ook diepgewortelde wijsheid en vertrouwen in de goden.

Lhondup werd na het maken van de film een nationale bekendheid. Hij speelde in een muziekvideo en werd door de landelijke media regelmatig geïnterviewd. “Hij zette Dolpo op de kaart en speelde een belangrijke rol in de vertegenwoordiging en identiteit van zijn district”, zegt Bauer.

Toch raakte de auteur na het maken van de film vervreemd van zijn gemeenschap.
Bauer: “Lhondop kwam een lange rij clan leider die generaties lang een stempel zetten op het leven in de Nangkhong Vallei. Na het maken van de film nam zijn invloed af. Eric Valli beloofde Dolpo financieel te steunen maar brak zijn beloften. Lhondup werd ervan verdacht persoonlijk te hebben geprofiteerd van het succes van de film ten koste van zijn gemeenschap. Hij kreeg tijdens de opnamen slechts drie euro per dag betaalt maar de verdenking bleef.”

Traditie en moderniteit

‘Himalaya’ schetst het conflict tussen traditie en moderniteit in een Himalaya gemeenschap, alsook het gevecht voor leiderschap tussen verschillende stammen.

1bHet verhaal begint bij de dood van Lhakpa, de zoon van Thinlen, het bejaarde dorpshoofd. Lhakpa’s zoon Pasang is te jong om dorpshoofd te worden, terwijl Thinlen te oud lijkt te zijn om de touwtjes in handen te houden. De meest voor de hand liggende oplossing is om de trotse, sterke Karma als nieuwe leider aan te stellen. Karma heeft slechts één tegenstander, namelijk de eigenzinnige Thinlen, wiens ‘wet sterker is dan de natuur’, en welke ervan overtuigd is dat Karma de dood van Lhakpa op z’n geweten heeft.

Er moet snel een beslissing vallen. De winter is in aankomst, en de zoutkaravaan moet vertrekken. Het in Tibet gewonnen zout wordt jaarlijks in een karavaan van yaks naar het Zuiden van Nepal gebracht, waar het ingeruild wordt voor graan en rijst. Als de expeditie mislukt zal Dolpo honger leiden. Koppige Karma overtuigt de jonge mannen van het dorp om voor de door de astrologen vastgestelde tijd te vertrekken. Thinlen en zijn bejaarde vrienden, schoondochter en kleinzoon, vertrekken op de door de goden bepaalde tijd, namelijk vier dagen later.

‘Himalaya’ volgt de twee groepen, de een stevig gebakerd in Dolpo tradities, waaronder het zoutorakel, de ander vertrouwend op de kracht en kennis van vooruitstrevende Karma. Het conflict tussen de twee groepen lijkt een onoplosbaar dilemma: als Thinlen ‘wint’ kan de filmmaker beticht worden van romantisering van bijgeloof en traditie. Als Karma succesvol is, kan Valli onderwaardering van de eeuwenoude Dolpo levensfilosofie verwijt worden.

Terwijl de twee karavanen zich moeizaam een weg banen door de Himalaya’s, wordt de kijker een authentiek beeld van de Trans-Himalaya zoutroute geboden, een fysiek zeer zware tocht, door een letterlijk adembenemend landschap. Tijdens de première van ‘Himalaya’ in Kathmandu ging er bij de beelden van het azuurblauwe Ringmo Meer een gejuich op onder de kijkers.

De strijd tussen de twee eigenzinnige leiders wordt uiteindelijk op een creatieve manier beslecht: karma realiseert zich dat Thinlen’s wijsheid, gebaseerd op vertrouwen op de goden en leiderschap kwaliteiten, de karavaan voor rampspoed kan behoeden. Thinlen op zijn beurt realiseert zich dat Karma net zo eigenwijs is als hijzelf, en dat ‘een goede leider de moed heeft om het advies van monniken in de wind te slaan.’ De twee sluiten vriendschap, een van korte duur, omdat Thinlen bij het passeren van de la-toh, de steen-piramide die het hoogste punt van een bergpas markeert, overlijdt. ‘We hebben elkaar net ontmoet, en nu moeten we elkaar alweer verlaten,’ zegt Karma, die bekent Thinlen als z’n vader te beschouwen. In de nieuwe leider verenigen zich traditie en moderniteit. Lhakpa’s weduwe Pema beëindigt haar rouw periode, en begint een relatie met Karma. Dit tot vreugde van haar zoon Pasang, die Karma adoreert.

Cadans van een rauw bestaan

De meeste acteurs spelen zichzelf en de dialogen worden voor het overgrote deel door ‘one liners’ gevormd, in de cadans van het rauwe Dolpo bestaan. ‘Als je niet weet welke richting op te gaan, kies dan het moeilijkste pad,’ zegt Norbu, de monnik die het klooster verlaat om vader Thinlen bij te staan tijdens de expeditie. ‘De bergen zullen voor ons zorgen,’ zegt Thinlen als hij z’n vermoeide bejaarde vrienden en kleinzoon troost. In ‘Himalaya’ zijn het de kleine details die Valli’s kennis van de Dolpo cultuur tot uitdrukking brengen: de schommelende gang van de dorpsbewoners, de klitten in het kinderhaar, de blik in de ogen van een vermoeide yak, de verhulde blikken van geliefden.

De inwoners van Dolpo hoopten met de film de Tibetaanse cultuur en het toerisme in hun district te promoten en dit is tot op zekere hoogte ook gelukt. Reisorganisaties gebruikten de film voor het ontwikkelen van wandelreizen naar ‘het landschap uit de film Himalaya’. Een kleine duizend toeristen bezoekt jaarlijks het gebied, dat een groot deels van het jaar in ingesneeuwd. Velen van hen zullen tijdens hun bezoek aan ‘klein Tibet’ moeten denken aan ‘Himalaya’ en aan Lhondup, de acteur die Dolpo op de kaart zette.

Lucia de Vries werkt als freelance journalist in Kathmandu

Wil je meer HappyNews?

We're on a mission to spread meaningful and happy content far and wide.
Probeer onze wekelijkse HappyNewsletter en zie het voor jezelf!

, ,

Reageer op dit bericht

Wil je weten hoe je een eigen afbeelding naast je reacties kan krijgen?