Gisteren is het Trance Festival in Amsterdam (Tropentheater), Rotterdam (de Doelen), Utrecht (Rasa) en Antwerpen (Zuiderpershuis) van start gegaan. In dit vijfdaagse, geestverruimende festival rond het fenomeen trance kun je tot en met 5 april op volkomen legale manier hogere sferen opzoeken, namelijk met je ogen en oren.

Sinds mensenheugenis heeft de mens behoefte om zichzelf en de waarneembare werkelijkheid te overstijgen. Even lang toont diezelfde mens zich creatief in het vinden van manieren om deze “bovenaardse” staat te bereiken. Trance is dan ook geen fenomeen dat exclusief is voor deze of gene windrichting. Daarom laat het Trance Festival het verschijnsel zien en horen zoals het zich ontwikkeld heeft in de islam, het boeddhisme en de Afrikaanse natuurgodsdiensten. Daarbij wordt niet alleen gefocust op de daadwerkelijke rituelen of muziek. Door lezingen, films en een tentoonstelling wordt het geestesverruimende aspect geduid. Zo blijkt dat elke cultuur haar eigen weg gevonden heeft naar die geheime plaats of staat: de ene door op te zwepen, de andere door de tijd stil te zetten, maar telkens met de bedoeling de wereld even te overstijgen.

Laat je meevoeren op rituele dansen en hypnotiserende muziek uit Benin, Marokko, Japan en Pakistan. Films en inleidende lezingen geven meer inzicht over hoe mensen contact proberen te maken met andere bewustzijnsniveaus. Volstrekt legaal zonder chemische hulpmiddelen. Van voodoo tot soefi, van gnawa tot zen. Van traditioneel tot modern, van niet-westers tot westers.

Donderdag 2 april 2009 | 20:30
Trance: Soefi
Programma:
20.30 – 21.10 Tevazu
21.15 – 22.00 Shanbehzadeh in de Marmeren Hal (tijdens de pauze)
22.15 – 23.30 Qawal Najmuddin, Saifuddin & Brothers

Tevazu:
Al geruime tijd bestond er binnen de Turkse gemeenschap van Nederland de vraag naar een kwalitatieve groep van muzikanten die de soefimuziek en zang ten gehore konden brengen. De oprichters van Tevazu hebben hierop ingespeeld door hun ervaring in de klassieke Turkse muziek te combineren met de rijke soeficultuur.

Tevazu is een in Nederland wonende groep van Turkse soefi-zangers, musici en derwisjdansers. De groep brengt liederen, muziek en dans uit de islamitische humanistische soefi-traditie van de derwisjen van Konya. De begeleiding is op de traditionele soefi-instrumenten, de ney (rietfluit) en trommels. Ook dansen de derwisjen hun intrigerende wervelende rituele dans.

Qawal Najmuddin, Saifuddin & Brothers:
Qawali is devotionele muziek van Pakistan, gebaseerd op mystieke soefi-verzen waarin de voorzanger wordt vergezeld van achtergrondzangers, percussie en harmonium. In 2006 overleed één van de grootste nog levende authentieke meesters in het genre, Ustad Qawal Bahauddin. Zijn zoons, onder leiding van Najmuddin Saifuddin, zetten nu de rijke familietraditie, die teruggaat tot de 14e eeuw, voort.
Hun gloedvolle, gedragen inleidingen vormen de basis. Van daaruit voert Qawal Najmuddin Saifuddin & Brothers de luisteraar, door middel van een vurige cocktail van opzwepende koorzang, hypnotiserende percussie en bedwelmende harmoniumklanken, doorspekt met de extatische vocale uithalen van de voorzanger, ongemerkt mee in een steeds intenser wordende ervaring. Zo eren de zoons niet alleen de diepe nalatenschap van hun voorvaderen, maar weten zij tevens door te dringen tot het hart van de moderne luisteraar.

Vrijdag 3 april 2009 | 20:30
Trance: Zen
Programma:
20.30 – 20.50 Inleiding (Engels) door Bruno Deschênes, etnomusicoloog en Japankenner uit Canada
20.50 – 21.35 Yoshio Kurahashi
21.35 – 22.05 pauze
22.05 – 23.05 Shichiseikai

Yoshio Kurahashi:
Deze grootmeester van de Japanse bamboefluit legt zich vooral toe op meditatieve stukken uit het Zenboeddhisme, een dialoog tussen klank en stilte. Ook klassieke muziek uit de Edo-periode (1603-1868) vindt in hem een begenadigd vertolker.

Shichiseikai:
De groep Shichisekai, bestaande uit 7 Boeddhistische monniken uit Japan, wordt beschouwd als een van de beste vertolkers van shomyo, boeddhistische gezongen mantra’s. Shomyo wordt geacht zo’n 1200 jaar oud te zijn. Letterlijk combineert het woord shomyo de karakters voor stem en wijsheid. Deze manier van zingen schijnt af te stammen van de oude Veda chanting-traditie uit India.

Opvallend aan shomyo zijn de klankkleur, de stembuigingen en de dynamiek. Controle over de ademhaling en adem-expressie zijn onlosmakelijk verbonden met shomyo. Shichisekai zingt in de stijl van de Tendai-shomyo. De stemmen van deze 7 monniken klinken prachtig unisono en monden uit in een rijke variatie van harmonische boventonen.

Zaterdag 4 april 2009 | 19:30
Trance: Voodoo
Programma Grote Zaal:
19.30-20.00 Inleiding Paul Faber (conservator Afrika van het Tropenmuseum)
20.00-21.15 Les Illuminations de Madame Nerval (film)
21.15-21.45 Pauze
21.45-23.00 Voodoo uit Benin
23.00-01.30 Traditional Trance Party met DJ mps PILOT in MH

Les Illuminations de Madame Nerval:
Een reis naar het voodoohart van Haïti, in de schoot van de temple van Madame Nerval. In de Haitiaanse stad Jacmel is Madame Nerval de meest belende mambo, de Creoolse nam die men geeft aan een voodoopriesteres. Met gesloten ogen doet zij het verhaal over haar leven met ‘Criminel’, de voodoogod van haar tempel waarmee zij besloten had te huwen. Deze onzichtbare echtgenoot is een beschermgeest van haar familie. Hij leidt haar doen en laten en voorziet haar in alles wat ze nodig heeft, zegt ze. Madame Nerval had er, zoals het merendeel van de voodoopriesteressen, voor kunnen kiezen om slechts af en toe ‘bezeten’ te zijn door haar god, maar ze heeft door een mystiek huwelijk gekozen om zich volledig te wijden aan deze echtgenoot. De relatie die zij onderhoudt met deze onzichtbare partner vormt de rode draad door de film. Met dit portret van Madame Nerval en Crimonel dringt de maker door tot in het intieme van de voodoocultus en vermijdt zo de éénzijdige benadering van de voodoo met zijn spectaculaire trancescénes. Hij legt de invloed bloot van de voodoocultus van het dagelijkse leven.
Regie: Charles Najman

Voodoo uit Benin:
De twee grootste etnische groepen in Benin, de Fon en de Yoruba, hebben een eeuwenoud animistisch wereld- en godenbeeld,waaruit de voodoo-cultus is voortgekomen. Maar pas sinds 1992 is voodoo een erkende godsdienst in Benin, met een officiële religieuze feestdag.
De uitgenodigde muzikanten en dansers zijn lid van de Anagoko-familie. Deze familie bekleedt al generaties lang een voorname plaats in de samenleving van Benin. Zij staat sinds de 18e eeuw al aan de wieg van de voodoo-cultus, en wordt geraadpleegd voor belangrijke gebeurtenissen als huwelijk, begrafenis, ziekte of verkiezingen. Door middel van zang en percussie worden repetitieve, pulserende ritmes voortgebracht, vergezeld door zeer beweeglijke, af en toe uitzinnige dansen, waardoor de grenzen tussen het wereldse en het spirituele geleidelijk vervagen.

Zondag 5 april 2009 | 13:00
Trance: Gnawa

Net zoals de ‘soefi’-dag eigenlijk meer behelst dan alleen soefi, zo presenteert de ‘gnawa’-dag niet exclusief het gnawa trance-ritueel uit Marokko. Allereerst verwijst gnawa naar een bevolkingsgroep. Volgens sommigen zou het ‘afkomstig uit Guinee’ betekenen, maar er bestaat ook een uitleg vanuit het Berbers, namelijk dat het woord is afgeleid van ‘aguinaoua’ wat ‘de zwarten’ betekent. Na de val van de West-Afrikaanse Mandingo- en Songhai-koninkrijken werden mensen uit de gebieden ten zuiden van de Sahara vanaf de zeventiende eeuw in groten getale verkocht aan de sultans van de Maghreb. Gnawa is ook een Marokkaanse soefi-orde en is een samensmelting van de klassieke soefitraditie met animistische elementen uit West-Afrika en Berberinvloeden.

Programma:
13.00-14.00 Wijdan (film)
14.00-14.15 korte pauze
14.15-15.15 Sekouba Traore (muziek)
15.15-15.45 pauze
15.45-17.30 Mahmoud Ghinia (muziek)

Wijdan: The mystery of Gnawa trance music:
Deze documentaire over de trancecultuur van de Gnawa – Marokkaanse nazaten van West-Afrikaanse slaven – geeft een indringend beeld van twee muzikale families op de grens van traditie en moderniteit. Twee muzikanten treffen voorbereidingen voor een gezamenlijk concert in Parijs. Gnawameester Brahim el Belkani uit Marrakech en Sibiri Samaké uit een dorpje buiten Bamako in Mali. Deze mannen herkennen en respecteren het sacrale karakter van elkaars traditie.

Regie: John Allen
Met: Brahim el Belkani en Sibiri Samaké

Sekouba Traore:
De avond start echter met een optreden van de Malinese Bamana-jagersgroep van Sekouba Traoré, als live illustratie van waar de wortels van de gnawa liggen. De beroemde Bamana-jager Sekouba Traoré is een virtuoos bespeler van de donsso ngoni, een zes-snarige harpluit met een grote kalebas als klankkast, die eenzelfde soort functie vervult als de guembri bij Mahmoud Ghinia. Sekouba wordt begeleid door een andere donsso ngoni-speler en door drie percussionisten die met hun houten en metalen percussie-instrumenten (koussouba en n’gerene) zorgdragen voor de meeslepende ritmes die de gloedvolle stemmen van de zangers begeleiden.

Mahmoud Ghinia:
De meest beroemde gnawa-meester uit Marokko is mâlem (meester) Mahmoud Ghinia uit Essaouira. Zijn precisie, finesse, subtiliteit en virtuositeit hebben hem een grote populariteit opgeleverd. De rituelen en muziek van de gnawa zijn een samensmelting van Afrikaanse en Arabische elementen. Zowel moslimheiligen als het animistische geloofssysteem van hun voorouders zijn hierin vertegenwoordigd.
Het centrale ritueel van de Gnawa broederschap is hun trancemuziekritueel. Het doel hiervan is genezing en purificatie van de dansers.

Meer informatie: www.trancefestival.org