De oceanen kunnen veel meer CO2 opnemen dan ze nu doen – dus moeten we ze daarbij een handje helpen. De meest veelbelovende mogelijkheden zijn het toevoegen van extra ijzer en/of van ureum (een stikstofverbinding) aan het zeewater. In grote delen van de oceanen op onze planeet zijn dat nu juist de stoffen waar algen het meeste behoefte aan hebben. Gooi ze in het water, en de algengroei gaat in zijn hoogste versnelling.

Laat algen het werk doen!

Die algen zullen dan ook meer CO2 uit het water opnemen, waarna de oceanen weer meer atmosferische CO2 zullen absorberen. Als de algen (vol koolstof uit de atmosfeer) uiteindelijk doodgaan, zinken ze naar de diepzee en nemen dan die koolstof mee de diepte in.

In Californië zijn al twee bedrijven, Planktos en Climos, die zich hier op willen storten. Bedrijven die veel CO2 uitstoten en straks aan strenge CO2-normen moeten voldoen (en die geen zin hebben in ingrijpende aanpassingen van hun productiesysteem), kunnen hun uitstoot op deze manier compenseren. Deze ‘oceaanbemesting’ is al enkele keren experimenteel getest en daardoor de bekendste vorm van het zogenoemde geo-engineering, het langs technologische weg proberen te beheersen van het mondiale klimaat. Maar de bemestingvoorstellen en experimenten roepen ook steevast weerstand op. Een internationaal forum van wetenschappers waarschuwde onlangs nog in het wetenschappelijk tijdschrift Science voor een voortijdige grootschalige inzet van deze techniek. Hein de Baar van het NIOZ, het Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek op Texel, waarschuwde toen: ‘Er zijn nog vele grote gaten in het wetenschappelijke net die moeten worden gedicht voordat het licht voor deze toepassing op groen kan. Geknutsel van mensen aan het voedselweb is al veel vaker misgegaan.’ Maar wie weet, straks zit er wellicht weinig anders op dan deze mogelijkheid te benutten.

Kunstbomen

Inderdaad, zoiets als met Kerstmis, maar dan wel monsterlijk grote exemplaren die grote hoeveelheden CO2 opnemen. Een idee van Klaus Lackner van de Columbia Universiteit in New York. Lackner droomt van wouden bestaande uit enorme masten voorzien van een uitgebreid latwerk. Als de wind (vol CO2) door de nepbomen blaast, vangen speciale stoffen aangebracht op de latten de CO2 uit de lucht. Lackner heeft berekend dat een enkele synthetische boom per jaar 90.000 ton CO2 kan afvangen, meer dan duizend keer zoveel als een levende boom. De afgevangen CO2 wordt daarna op sluwe wijze naar de grond vervoerd en moet dan diep in de bodem worden weggewerkt, of (Lackners voorstel) omgezet in kalksteen. Dat wordt dan in diepzeetroggen gedumpt, waar dat gesteente door geologische processen in de bodem zinkt en voor miljoenen jaren in de aardkorst verdwijnt. Om een flink deel van de mondiale CO2-productie uit de lucht te halen, zullen Lackners synthetische bossen een oppervlakte zo groot als Nederland moeten beslaan. Om mega-horizonvervuiling te voorkomen, wil Lackner ze uiteraard verspreid opstellen. In april vorig jaar werd het eerste prototype van een nepboom in gebruik genomen, in Arizona.

Nee, een schuurspons!

Een andere manier om het zonlicht te dimmen komt van Lowell Wood van het Lawrence Livermore National Laboratory in Californië. Hij wil een soort ultrafijne, immens grote schuurspons de ruimte in slingeren, gemaakt van ragfijne aluminium draadjes van pakweg een honderdduizendste millimeter dik. Die schuurspons fungeert als een soort luxaflex die het gewone zonlicht zal doorlaten maar de infrarode straling (waar veel zonnewarmte in schuilt) juist tegenhoudt.

Spiegels in de ruimte

Last van te veel zonnestraling? Spiegels ophangen! Dat is het voorstel van astronoom Roger Angel van de universiteit van Arizona. Je hebt er wel heel veel nodig, heeft hij berekend, en het lanceren en vakkundig ophangen van die miljoenen spiegels is natuurlijk peperduur maar het plan is zeker uitvoerbaar – Angel heeft op papier alles keurig uitgewerkt. Voordeel: daarna heb je er geen omkijken meer naar. Tot ze naar beneden komen, want dat doet alles wat je naar boven gooit uiteindelijk toch een keer.

Maak een vulkaan!

Dit is een variant op ‘maak extra wolken’. Vulkaanstof is een uitstekend middel om zonlicht tegen te houden. Dat bleek wel in 1991, bij de uitbarsting van de vulkaan Pinatubo op de Filippijnen. Toen vloog er zo’n tien miljoen ton stof de lucht in, met een heerlijk verkoelend effect over onze hele planeet van meer dan een halve graad! Dat effect werd vooral veroorzaakt door de zwaveldeeltjes in het vulkaanstof. De Nederlandse klimaatexpert en Nobelprijswinnaar Paul Crutzen speculeert al geruime tijd dat we het broeikaseffect misschien zo de baas kunnen worden. Met behulp van raketten, vliegtuigen, kanonnen en wie weet expres opgewekte vulkanen zouden we zoveel zwavel in de lucht kunnen werpen dat het aan het oppervlak een stuk aangenamer wordt.

Probleem is wel dat we daar dan altijd mee door moeten gaan – en volgens klimatoloog Ken Caldeira van het Carnegie Institution zouden de temperaturen op aarde plots enorm oplopen als we ermee zouden stoppen. Anderen vrezen dat die zwavelwolk te veel UV-straling blokkeert en zo de ozonlaag aantast. Crutzen vindt dat we bereid moeten zijn die risico’s te nemen, mits het in de lucht gooien van zwavelstofdeeltjes een daling oplevert van twee à drie graden.

Strooi Olivin!

Dit is een idee van de Utrechtse emeritus-hoogleraar geochemie Olaf Schuiling. Hij ziet niets in afgezaagde voorstellen zoals extra bomen aanplanten (die gaan op een gegeven moment toch dood) of CO2 afvangen en in oude gasvelden persen (Schuiling: ‘Suf, verkwistend en fantasieloos’). Nee, Schuiling wil het klimaatprobleem te lijf gaan met behulp van een veel voorkomend mineraal: olivijn. Dat is een gesteente dat relatief snel CO2 uit de atmosfeer kan opnemen. Olivijn wordt gevormd in magma dat rijk is aan magnesium. Het komt op alle continenten in grote hoeveelheden voor.

Schuiling stelt voor dat we in tropische gebieden olivijnmijnen beginnen, en het gewonnen olivijn verpoederen en in de omgeving uitstrooien want ‘in de warme en vochtige tropen verloopt het verweringsproces van olivijn het snelst.’ De CO2 wordt bij de reactie met olivijn omgezet in bicarbonaat, dat gemakkelijk oplost in water. Dat bicarbonaat spoelt met de regen, via de rivieren, uiteindelijk in zee.

Schuiling: ‘Ik heb becijferd dat je jaarlijks mondiaal ongeveer zeven kubieke kilometer olivijn nodig hebt om de antropogene CO2-uitstoot te compenseren. Dat lijkt veel, maar als je het verdeelt over tientallen mijnen, moet dit haalbaar zijn.’

De oceanen omwoelen

Een idee afkomstig van twee wetenschappers met een vlekkeloze groene reputatie: Chris Rapley, directeur van het Science Museum in Londen, en James Lovelock, de wereldberoemde bedenker van de Gaia-hypothese (die stelt dat we de aarde moeten beschouwen als een samenhangend, ‘levend’ systeem). De heren willen door middel van verticale pijpen water uit de diepzee omhoog pompen. Diepzeewater bevat meer algen en voedingsstoffen, en eenmaal aangekomen aan het oppervlak zullen die algen meer CO2 consumeren dan de oorspronkelijke bewoners van het oppervlaktewater. Uiteindelijk zinken ze weer de diepte in, en daarbij nemen ze die lastige koolstof mee.